KUR’AN-I KERİM’İ ÖĞRETİM YÖNTEMLERİNİN ( HAFIZLIKTA VE YÜZÜNDEN OKUMADA) GELİŞTİRİLMESİ
Allah kelamı olan Kur’an-ı Kerim’i, okuma usul ve kaidelerine dikkat ederek okumak ve okutmak çok önemli olduğu gibi bu anlamda yapılabilecek her türlü kolaylığı oluşturmak ta bu alanda yapılacak önemli çalışmalar içerisinde yer almaktadır. Bununla birlikte okumada ve okutmada farklı metotların uygulandığı da bir vakiadır.
Yüzünden okumada ve hafızlık yapmada kullanılan farklı metotlar beraberinde farklı sonuçları da getirmektedir. Her iki çalışma alanında halen kullanılan yöntemler bu alanda yapılan çalışmalara temel oluşturmasına rağmen daha verimli sonuç elde etmek, amaca ulaşmak için daha nelerin yapılabileceği düşünülerek uygulamaya konmalıdır. Bu ihtiyaçtan dolayıdır ki faydalı olacağı kanaatiyle Kur’an-ı Kerim’in okunmasıyla ilgili aşağıda zikredilen hususların paylaşılması ve genellendirilmesi düşünülmüştür:
1. KUR’AN-I KERİM’İN ÖĞRETİLMESİ LÜZUMU ( Okumaya Duyulan İhtiyacın Sebepleri )
a- OKUMANIN İBADET OLMASI
b- İBADETLERDE ( namazda, duada...vs) OKUNMASI
c-DİN HİZMETLERİNDE KULLANILMASI ( Din hizmeti sunumunda müracaat edilecek ilk kaynak Kur’an-ı Kerim olacağından dolayı bu hizmeti verenlerin gerektiğinde okumaları veya okuyarak açıklamaları)
2. KUR’AN-I KERİM’İN ÖĞRETİLMESİ ALANLARI (ÇEŞİTLERİ)
a-YÜZÜNDEN OKUMA
b-HAFIZLIK YAPMA
A- YÜZÜNDEN OKUMA
a)Yüzünden okumanın lüzumu ve gereği anlatılarak öğrenciler iyice öğrenmeğe adapte edilmeli
b)Yazı tahtası kullanılarak dersler işlenmeli, yüzünden okumada ve surelerin ezberlenmesinde CD ve kasetlerden de yararlanılmalı
c)Derslere öncelikle harflerin tanıtılmasıyla başlanmalı, harfler iyice kavratılıncaya kadar üzerinde durulmalı (hammadde olan harfler çok iyi tanıtılmalı)
d)Harflerin yazılış şekilleri iyice öğretilmeli,şekil ve ses yönünden benzerliği olanlar kendi aralarında gruplandırılarak farklılıklarıyla kavratılmalı
e)Dersler, öncelik sırası dikkate alınarak işlenmeli ve kolaylık derecesine göre anlatılmalı, verilen örnekler mutlaka işlenen konularla sınırlandırılmalı, görülmeyen derslerle ilgili örnekler kullanılmamalı
f)Harflerin seslendirilmesini sağlayan harekeler, kullanılan işaretler ve verdiği sesler çok iyi kavratılmalı
g)İşlenen dersle ilgili çokça alıştırmaya yer verilmeli, örnekler kolay kelimelerden başlayarak gittikçe zorlaştırılmalı ve özellikle de Kur’an-ı Kerim’den seçilmeli
h) Öğretilen harfler veya okunan kelimeler sınıf mevcudu tarafından grup halinde okunmalı, sonra ferdi tekrarlarla kişisel tatbikat sağlanmalı
i)Öğrenci bir başkasının başarısıyla kıyaslanarak küçümsenmemeli, moral verilerek yapabildikleri ile mutluluk duyması sağlanmalı
j)Düzgün okuyabilmek için harfler ve harekelerin yanı sıra (kabiliyet nispetinde) en azından uzatarak okuma, durma ve başlama, zamir, lafzatu’llah, huruf u mukattaa gibi okumada çok elzem olan konular verilmeli
B- HAFIZLIK YAPMA
Hafızlık, kapsamı ve özelliği itibariyle bir kaç yönüyle ele alınmalıdır. Bunlar; hafızlığa teşvik (motivasyon ), hafızlık yapan kişi, ezber metotları, öğretici, genelde dikkate alınacak noktalar ve hafızlığın korunması hususlarıdır.
Motivasyon
a)Hafızlık yapmanın mümkün ve kolay olduğu anlatılarak örnekler verilmeli (ancak çalışma metotlarına sadık kalınmasının gerekliliği)
b)Öğrenciler hafızlık cemiyetlerine götürülerek teşvik edilmeli
c)Her bir dönüşte öğrenci taltif edilmeli
d)Hafızlığını tamamlayan öğrenciye son sayfasını ezber yapıp dersini dinletince öğrenci huzurunda kursta ailesiyle bir program yapılmalı
e)Hafızlık yapanların elde ettiği maddî ve manevî kazanımlardan bahsederek öğrenci hazırlanmalı
f)Hafızlık yapan öğrenci maddî olarak desteklenmeli, manen huzurlu olması için gerekli ortam sağlanmalı
HAFIZLIK YAPAN KİŞİ
a)Hafızlık yapmak isteyen öğrenci hafızlığa başlatılmalı, hafızlığın ve hafızlık yapmaktaki amacın ne olduğu ve ne için hafız olacağı konusu açıklanmalı
b)Hafızlığa başlamadan önce yüzüne okuma çok işlek hale gelmeli
c)Hafızlık öncesinde tecvit kuralları iyice kavratılarak ezber yaparken uygulanmalı
d)Hafızlık yapan kişinin problemleri dinlenerek kendileri moralize edilmeli (maddi ve manevi )
e)Çok hızlı ve çok yavaş olmayıp normal anlaşılır bir akıcılıkla tekrarların yapılması
f)Hafızlık yapan kişiye dinlenme imkanı sağlanmalı, öğrenci usandırılmadan haftalık ve aylık izin uygulamasıyla rahatlatılmalı
g)Hafızlık yapan kişi kendisini belli bir zamana dersi yetiştirmeye odaklamalı.(Aksi taktirde günün çok uzun ve zamanın bol olacağı kanaati tembelliğe sevk eder ve zamanında dersini yetiştiremeyebilir ).
h)Hafızlık yapan kişiye kapasitesine ve gücüne göre ezber verilmeli ( Bir sayfa, daha çok veya az)
i)Hafız ezber yapmağa azimli ve kararlı olmalı, usanmamalı. Hafızlığın zorluklarla dolu, sıkıntı ve çilelere katlanarak yapılacak bir çalışma olmadığı bilinci sözle ve davranışlarla verilerek öğrencinin severek ve rahatça çalışması sağlanmalı
HAFIZLIK YAPMADA KULLANILACAK METOTLAR
a) Ezber yapılacak bölüm ( sayfa veya sure) öncelikle öğretici tarafından okunmalı, öğrenci takip etmeli
b)Öğreticinin bu uygulamasına destek mahiyetinde bilgisayardan veya diğer dinleme cihazlarından dinleyerek kelimelerin doğru algılanması sağlanmalı
c)Sayfada dikkat edilecek zor ve özellikli kelimeler belirtilerek öğrenciye kavratılmalı
d)Sayfada yer alan ve başka yerlerde de geçen benzer ( müşabih) kelime ve ayetler dikkate alınarak oluşturulacak metotlarla ( not alma , liste tutma.... gibi ) benzerleriyle mukayeseli olarak ezberletilmeli
e)Ezber yapılacak yere bir gün öncesinden başlayarak hazırlanılmalı
f)Ezberlenen yeri öğrenci ikinci bir şahsa dinletmeli ve kontrol ettirmeli
g)Ezber akşamdan tamamen halledilmeli
h)Sayfa baştan sona değil, her ayet birkaç tekrar edildikten sonra dile yatkınlığı sağlanıp önceki ve sonraki ayetlerle bağlantısı oluşturulmalı
i)Yazısı kolay okunan bir mushaftan takip edilmeli
j)Öğrenciler arasında yardımlaşma ( daha çok ezber yapmış olanların sonrakilere rehber ve örnek olmaları (bu vesile ile öncekilerin ezberleri de sağlamlaştırılır )
k)Ezber yapılan bölümde geçen ayetlerin meallerinden o an ilgiyi çekecek olanlar hatırlatılmalı
l)Hafızlık yaparken ayetleri veya kelimeleri düşünerek zihinden sıraya dizecek şekilde ezberlemek değil, sayfaya başlayınca düşünmeden okuyabilecek bir akış kazandırılmalı. (Bunun zıddı erken unutmaya, karıştırmaya sebep olur, iyice ezberledikten sonra zamanla yavaş okuma oluşacaktır).
m)Ezberlenen sayfaya veya kısa sureye başlandığı zaman sona kadar gidecek kuvvette sağlam olmalı
n)Ezber yapılan her bir bölümün ( ayet, sayfa, sure, cüz) sonrası ile bağlantısı kurulmalı
o)Ezber yapmanın şekli hocaya ders verecek tarzda olmalı
p)Ezberlenecek sayfa mutlaka yukarıdan aşağıya doğru ezberlenmeli
q)Ezberlenen yerler bir sonraki dönüşte mutlaka yine okunmalı ve dinletilmeli
r)Sesli okuma ezberi kolaylaştıracağı için öğrenciye bu imkan sağlanmalı
s)Dersi yapmasına bağlı olarak öğrencilere özel istek (istirahat oyun eğlence vb...) lerinde toleranslı davranılacağı bildirilmeli, çok katı sınırlamalar konmamalıdır, sosyal etkinliklerle barışık olması sağlanmalı
t)Öğrenci zaman zaman ezberle ilgili hissettiği olumsuz düşüncelerini hocasına açma cesaretine sahip olmalı ve hoca bu konuda kendisine destek vermeli
u)Ruhen ve manen hazır olmaları için öğrenci ezber öncesi dua etmeli ve salat ü selam okumalı
ÖĞRETİCİ
a)Hafızlık yaptıran öğreticinin hafız olması tercih edilmeli, hafız olsa da olmasa da öğrenciyi Kur’an-ı Kerim’i yüzünden takip ederek dinlemeli
b)Öğretici aldığı dersle ilgili kanaatini (iyi ,zayıf , doğru hatalı...gibi) belirten bir çizelge ile sonraki dönüşe bilgi anlamında hazırlık yapmalı
c)Öğretici öğrencilerine güven verici tarzda yaklaşmalı, onları inandırmalı, güven vermeli, onlara karşı kırıcı olmayıp sevdirerek derslerin yapılmasını sağlamalı
d)Öğretici öğrencilere ne şekilde ders çalışmaları gerektiği planını anlatmalı
e)Öğretici çevre, olaylar ve gündemle ilgili bilgilerle sosyal hayatı da öğrenci ile paylaşabilmeli
f)Öğretici resmî çalışma anlayışından ziyade fedakâr davranışlarla çalışmalı
g)Öğretici öğrenci ile aile arasında köprü vazifesi görmeli
GENELDE DİKKATE ALINACAK HUSUSLAR
a)Ezberleme yeteneği olan öğrenciler hafızlığa ayrılmalı
b)Hafızlık istekle yapılacağı için arzu edilen şeye de mutlaka gayret gösterileceği öğrenciye anlatılmalı
c)Beden sağlığını korumak için gerekli tedbirler alınarak devamlılık sağlanmalı. Hatta gıda olarak ceviz, bal, yumurta, üzüm gibi zekâyı kuvvetlendiren yiyeceklerin tüketilmesi önerilmeli ve yatılı kurslarda da bunların tüketilmesine gayret gösterilmeli
d)Gündüzlü öğrencilerin evde hıfzlarını rahatça devam ettirebilecekleri ortamın sağlanması hususunda aile ( ile yazışarak veya görüşerek ) bilgilendirilmeli
e)Hafızlığın yatılı olarak yapılması zorunluluğunun olmadığı işlenmelidir. Ancak yatılı Kur’an kurslarında öğrencileri usandıran, hatta okumayı terk edecek şartları zorlaştıran tavır ve yöntemlerden kaçınılmalı
f)Ders çalışılan mekan kişiyi ve zihnini meşgul etmeyecek bir yer olmalı ( Çok sıcak veya soğuk, gürültülü, rahatsızlık veren her hangi bir durum... gibi).
g)Hafızlığın mutlaka zorluklarla gerçekleşen, sıkıntı ve çile çekerek yapılacağı kanaatinden uzak biri model ile serbestlik ruhu içerisinde yapılacağı kanaati verilmeli
EZBERİ KORUMA
a)Ezberi koruma ve devam ettirme çabası her vesile ile anlatılmalı ( Hafızın her an ezber okuyacak kadar hazır olması gereği)
b)Kalıcı olması için ezberleyince hemen bırakmak yerine çokça tekrar yapılmalı
c)Ham veya çiğ olarak tabir edilen ilk ezberleme tamamlandıktan sonra ilk olarak bir has tekrar yapılarak ezber sağlamlaştırılmalı; ardından hatalı ezberlenen yerler varsa onlara ağırlık verilerek bir tekrar da öyle yapılmalı; daha da kuvvet kazanması için düzeltilmiş bir şekilde yine bir cüzle tekrar yapılmalı, sonrasında hafızın yapabileceği kadar çok sayıda cüz dinlemeye geçilmeli.
d)Hafızlık sonrasında ezberin kalıcılığı için bölüm planı cüzler halinde olmalıdır. Çünkü bu şekilde akılda daha kolay kalacaktır ( Sure veya değişik bölümler halinde olması biraz daha zor olacaktır)
e)Hafızlık tamamlandıktan sonra unutmamak için tedbir alınmalı
aa)Hafızla diyalog sürdürülerek gerektiği zamanlarda ezber mukabele okuması ve görevlendirilmesi dikkate alınmalı
bb)Böyle bir durum olmasa dahi hafız hıfzının büyük bir nimet ve büyük bir çaba sonucu bunu elde ettiğini bilerek koruma bilincine sahip olmalı
cc)Belgesini alan ve din hizmetleri alanında çalışanlar da hıfzlarını koruma zaruretine inanmalı
g)Hafızlığı unutmamak için namazlarda zammı sure olarak Kur’an ‘dan okunması hatırlatılmalı
3. ÖĞRETMEN ÖĞRENCİ İLİŞKİLERİ
a)Öğretici öncelikle mesleğe hazır olmalı, mesleği severek benimseyerek yapmalı
b)Öğretici temsilde, sabırda, olgunlukta, hoşgörüde, ahlâkta, edepte, giyim-kuşamda, çok iyi bir kişilik sergilemeli.
c)Öğretici konuşma ve vücut dilini çok iyi kullanmalı
d)Öğretici, öğrenci hakkında empati yolunu kullanmalı
e)Okumağa gelen her öğrencinin bir şeyler almak için geldiği unutulmamalı, Öğrenci emanet kabul edilerek harcanan zaman çok iyi değerlendirilmeli
f)Her öğrencinin kendi kapasitesine göre dersi algılayabileceği fikri verilmeli, ve bu istikamette de öğrenciden sonuç beklenmeli
g)Her yaştaki öğrencinin ilgi ye motivasyona ihtiyaç duyduğu dikkate alınmalı, yapabildikleriyle taktir edilmeli,
h)Öğrenciye, okuma arzusu yanında sonuca ulaşmanın gayrete bağlı olduğu anlatılmalı
i)Öğrenciyi kendi kabiliyetiyle tanımalı, her birerlerinin özellikleri bilinerek ona göre davranılmalı
j)Öğretici öğrenciye karşı sevecen, samimi ,candan davranarak güven vermeli
k)Öğrenciler yaş ve kabiliyetlerine göre gruplandırılmalı, rahatça ders çalışacakları ortam oluşturulmalı
l)Öğretmen çevre, olaylar ve gündem ile ilgili konularda öğrencileri bilgilendirerek onları sosyal hayatın içinde tutabilmeli ( bundan mahrumiyet genelde günlük hayatta çekimser ve utangaç ve kendisine karşı güvensiz olmaya yol açabilir).
4. BİLGİSAYAR DESTEKLİ PROGRAMDA DİKKATE ALINACAK HUSUSLAR
1.Bilgisayarda yer alan konular hakkında bilgi verilmeli
2.Bilgisayarın kullanımı öğretilmeli (en azından okumada kullanabilecek kadar)
3.Toplu çalışma metodu anlatılmalı
4.Aynı dersleri yapanlar grup halinde çalışmalı
5.Ferdî çalışma uygulaması anlatılmalı
5. HAFIZLIK SINAVINA HAZIRLAMA
1.Sınava girecek öğrenci hafızlığını tamamladıktan ve okuyabilecek hale geldikten sonra sınava sokulmalıdır
2.Hafızlığını tamamlayan öğrencileri sınav öncesinde karma dinlemek suretiyle farklı yerlerden okumaya alıştırmak ve kendilerini her hangi bir yerden okumağa cesaretlendirmek
3.Sınav öncesinde öğrencilerin erkek hocaların da bulunduğu bir komisyon huzurunda okumağa alıştırılmaları
6. GENEL BİR HATIRLATMA
Özel durumlarda bayan öğrencilerin Kur’an-ı Kerim’i okuyabilecekleri konusunda öğrenciler bilgilendirilmeli, bu husustaki fetva dikkate alınarak farklı düşünenlere de anlatılmalı.
Özetle sunmağa çalıştığımız bu bilgilerin hem katılımcılar hem de tüm öğretici ve öğrencilere faydalı olması temennisiyle....
Davut KAYA
Allah kelamı olan Kur’an-ı Kerim’i, okuma usul ve kaidelerine dikkat ederek okumak ve okutmak çok önemli olduğu gibi bu anlamda yapılabilecek her türlü kolaylığı oluşturmak ta bu alanda yapılacak önemli çalışmalar içerisinde yer almaktadır. Bununla birlikte okumada ve okutmada farklı metotların uygulandığı da bir vakiadır.
Yüzünden okumada ve hafızlık yapmada kullanılan farklı metotlar beraberinde farklı sonuçları da getirmektedir. Her iki çalışma alanında halen kullanılan yöntemler bu alanda yapılan çalışmalara temel oluşturmasına rağmen daha verimli sonuç elde etmek, amaca ulaşmak için daha nelerin yapılabileceği düşünülerek uygulamaya konmalıdır. Bu ihtiyaçtan dolayıdır ki faydalı olacağı kanaatiyle Kur’an-ı Kerim’in okunmasıyla ilgili aşağıda zikredilen hususların paylaşılması ve genellendirilmesi düşünülmüştür:
1. KUR’AN-I KERİM’İN ÖĞRETİLMESİ LÜZUMU ( Okumaya Duyulan İhtiyacın Sebepleri )
a- OKUMANIN İBADET OLMASI
b- İBADETLERDE ( namazda, duada...vs) OKUNMASI
c-DİN HİZMETLERİNDE KULLANILMASI ( Din hizmeti sunumunda müracaat edilecek ilk kaynak Kur’an-ı Kerim olacağından dolayı bu hizmeti verenlerin gerektiğinde okumaları veya okuyarak açıklamaları)
2. KUR’AN-I KERİM’İN ÖĞRETİLMESİ ALANLARI (ÇEŞİTLERİ)
a-YÜZÜNDEN OKUMA
b-HAFIZLIK YAPMA
A- YÜZÜNDEN OKUMA
a)Yüzünden okumanın lüzumu ve gereği anlatılarak öğrenciler iyice öğrenmeğe adapte edilmeli
b)Yazı tahtası kullanılarak dersler işlenmeli, yüzünden okumada ve surelerin ezberlenmesinde CD ve kasetlerden de yararlanılmalı
c)Derslere öncelikle harflerin tanıtılmasıyla başlanmalı, harfler iyice kavratılıncaya kadar üzerinde durulmalı (hammadde olan harfler çok iyi tanıtılmalı)
d)Harflerin yazılış şekilleri iyice öğretilmeli,şekil ve ses yönünden benzerliği olanlar kendi aralarında gruplandırılarak farklılıklarıyla kavratılmalı
e)Dersler, öncelik sırası dikkate alınarak işlenmeli ve kolaylık derecesine göre anlatılmalı, verilen örnekler mutlaka işlenen konularla sınırlandırılmalı, görülmeyen derslerle ilgili örnekler kullanılmamalı
f)Harflerin seslendirilmesini sağlayan harekeler, kullanılan işaretler ve verdiği sesler çok iyi kavratılmalı
g)İşlenen dersle ilgili çokça alıştırmaya yer verilmeli, örnekler kolay kelimelerden başlayarak gittikçe zorlaştırılmalı ve özellikle de Kur’an-ı Kerim’den seçilmeli
h) Öğretilen harfler veya okunan kelimeler sınıf mevcudu tarafından grup halinde okunmalı, sonra ferdi tekrarlarla kişisel tatbikat sağlanmalı
i)Öğrenci bir başkasının başarısıyla kıyaslanarak küçümsenmemeli, moral verilerek yapabildikleri ile mutluluk duyması sağlanmalı
j)Düzgün okuyabilmek için harfler ve harekelerin yanı sıra (kabiliyet nispetinde) en azından uzatarak okuma, durma ve başlama, zamir, lafzatu’llah, huruf u mukattaa gibi okumada çok elzem olan konular verilmeli
B- HAFIZLIK YAPMA
Hafızlık, kapsamı ve özelliği itibariyle bir kaç yönüyle ele alınmalıdır. Bunlar; hafızlığa teşvik (motivasyon ), hafızlık yapan kişi, ezber metotları, öğretici, genelde dikkate alınacak noktalar ve hafızlığın korunması hususlarıdır.
Motivasyon
a)Hafızlık yapmanın mümkün ve kolay olduğu anlatılarak örnekler verilmeli (ancak çalışma metotlarına sadık kalınmasının gerekliliği)
b)Öğrenciler hafızlık cemiyetlerine götürülerek teşvik edilmeli
c)Her bir dönüşte öğrenci taltif edilmeli
d)Hafızlığını tamamlayan öğrenciye son sayfasını ezber yapıp dersini dinletince öğrenci huzurunda kursta ailesiyle bir program yapılmalı
e)Hafızlık yapanların elde ettiği maddî ve manevî kazanımlardan bahsederek öğrenci hazırlanmalı
f)Hafızlık yapan öğrenci maddî olarak desteklenmeli, manen huzurlu olması için gerekli ortam sağlanmalı
HAFIZLIK YAPAN KİŞİ
a)Hafızlık yapmak isteyen öğrenci hafızlığa başlatılmalı, hafızlığın ve hafızlık yapmaktaki amacın ne olduğu ve ne için hafız olacağı konusu açıklanmalı
b)Hafızlığa başlamadan önce yüzüne okuma çok işlek hale gelmeli
c)Hafızlık öncesinde tecvit kuralları iyice kavratılarak ezber yaparken uygulanmalı
d)Hafızlık yapan kişinin problemleri dinlenerek kendileri moralize edilmeli (maddi ve manevi )
e)Çok hızlı ve çok yavaş olmayıp normal anlaşılır bir akıcılıkla tekrarların yapılması
f)Hafızlık yapan kişiye dinlenme imkanı sağlanmalı, öğrenci usandırılmadan haftalık ve aylık izin uygulamasıyla rahatlatılmalı
g)Hafızlık yapan kişi kendisini belli bir zamana dersi yetiştirmeye odaklamalı.(Aksi taktirde günün çok uzun ve zamanın bol olacağı kanaati tembelliğe sevk eder ve zamanında dersini yetiştiremeyebilir ).
h)Hafızlık yapan kişiye kapasitesine ve gücüne göre ezber verilmeli ( Bir sayfa, daha çok veya az)
i)Hafız ezber yapmağa azimli ve kararlı olmalı, usanmamalı. Hafızlığın zorluklarla dolu, sıkıntı ve çilelere katlanarak yapılacak bir çalışma olmadığı bilinci sözle ve davranışlarla verilerek öğrencinin severek ve rahatça çalışması sağlanmalı
HAFIZLIK YAPMADA KULLANILACAK METOTLAR
a) Ezber yapılacak bölüm ( sayfa veya sure) öncelikle öğretici tarafından okunmalı, öğrenci takip etmeli
b)Öğreticinin bu uygulamasına destek mahiyetinde bilgisayardan veya diğer dinleme cihazlarından dinleyerek kelimelerin doğru algılanması sağlanmalı
c)Sayfada dikkat edilecek zor ve özellikli kelimeler belirtilerek öğrenciye kavratılmalı
d)Sayfada yer alan ve başka yerlerde de geçen benzer ( müşabih) kelime ve ayetler dikkate alınarak oluşturulacak metotlarla ( not alma , liste tutma.... gibi ) benzerleriyle mukayeseli olarak ezberletilmeli
e)Ezber yapılacak yere bir gün öncesinden başlayarak hazırlanılmalı
f)Ezberlenen yeri öğrenci ikinci bir şahsa dinletmeli ve kontrol ettirmeli
g)Ezber akşamdan tamamen halledilmeli
h)Sayfa baştan sona değil, her ayet birkaç tekrar edildikten sonra dile yatkınlığı sağlanıp önceki ve sonraki ayetlerle bağlantısı oluşturulmalı
i)Yazısı kolay okunan bir mushaftan takip edilmeli
j)Öğrenciler arasında yardımlaşma ( daha çok ezber yapmış olanların sonrakilere rehber ve örnek olmaları (bu vesile ile öncekilerin ezberleri de sağlamlaştırılır )
k)Ezber yapılan bölümde geçen ayetlerin meallerinden o an ilgiyi çekecek olanlar hatırlatılmalı
l)Hafızlık yaparken ayetleri veya kelimeleri düşünerek zihinden sıraya dizecek şekilde ezberlemek değil, sayfaya başlayınca düşünmeden okuyabilecek bir akış kazandırılmalı. (Bunun zıddı erken unutmaya, karıştırmaya sebep olur, iyice ezberledikten sonra zamanla yavaş okuma oluşacaktır).
m)Ezberlenen sayfaya veya kısa sureye başlandığı zaman sona kadar gidecek kuvvette sağlam olmalı
n)Ezber yapılan her bir bölümün ( ayet, sayfa, sure, cüz) sonrası ile bağlantısı kurulmalı
o)Ezber yapmanın şekli hocaya ders verecek tarzda olmalı
p)Ezberlenecek sayfa mutlaka yukarıdan aşağıya doğru ezberlenmeli
q)Ezberlenen yerler bir sonraki dönüşte mutlaka yine okunmalı ve dinletilmeli
r)Sesli okuma ezberi kolaylaştıracağı için öğrenciye bu imkan sağlanmalı
s)Dersi yapmasına bağlı olarak öğrencilere özel istek (istirahat oyun eğlence vb...) lerinde toleranslı davranılacağı bildirilmeli, çok katı sınırlamalar konmamalıdır, sosyal etkinliklerle barışık olması sağlanmalı
t)Öğrenci zaman zaman ezberle ilgili hissettiği olumsuz düşüncelerini hocasına açma cesaretine sahip olmalı ve hoca bu konuda kendisine destek vermeli
u)Ruhen ve manen hazır olmaları için öğrenci ezber öncesi dua etmeli ve salat ü selam okumalı
ÖĞRETİCİ
a)Hafızlık yaptıran öğreticinin hafız olması tercih edilmeli, hafız olsa da olmasa da öğrenciyi Kur’an-ı Kerim’i yüzünden takip ederek dinlemeli
b)Öğretici aldığı dersle ilgili kanaatini (iyi ,zayıf , doğru hatalı...gibi) belirten bir çizelge ile sonraki dönüşe bilgi anlamında hazırlık yapmalı
c)Öğretici öğrencilerine güven verici tarzda yaklaşmalı, onları inandırmalı, güven vermeli, onlara karşı kırıcı olmayıp sevdirerek derslerin yapılmasını sağlamalı
d)Öğretici öğrencilere ne şekilde ders çalışmaları gerektiği planını anlatmalı
e)Öğretici çevre, olaylar ve gündemle ilgili bilgilerle sosyal hayatı da öğrenci ile paylaşabilmeli
f)Öğretici resmî çalışma anlayışından ziyade fedakâr davranışlarla çalışmalı
g)Öğretici öğrenci ile aile arasında köprü vazifesi görmeli
GENELDE DİKKATE ALINACAK HUSUSLAR
a)Ezberleme yeteneği olan öğrenciler hafızlığa ayrılmalı
b)Hafızlık istekle yapılacağı için arzu edilen şeye de mutlaka gayret gösterileceği öğrenciye anlatılmalı
c)Beden sağlığını korumak için gerekli tedbirler alınarak devamlılık sağlanmalı. Hatta gıda olarak ceviz, bal, yumurta, üzüm gibi zekâyı kuvvetlendiren yiyeceklerin tüketilmesi önerilmeli ve yatılı kurslarda da bunların tüketilmesine gayret gösterilmeli
d)Gündüzlü öğrencilerin evde hıfzlarını rahatça devam ettirebilecekleri ortamın sağlanması hususunda aile ( ile yazışarak veya görüşerek ) bilgilendirilmeli
e)Hafızlığın yatılı olarak yapılması zorunluluğunun olmadığı işlenmelidir. Ancak yatılı Kur’an kurslarında öğrencileri usandıran, hatta okumayı terk edecek şartları zorlaştıran tavır ve yöntemlerden kaçınılmalı
f)Ders çalışılan mekan kişiyi ve zihnini meşgul etmeyecek bir yer olmalı ( Çok sıcak veya soğuk, gürültülü, rahatsızlık veren her hangi bir durum... gibi).
g)Hafızlığın mutlaka zorluklarla gerçekleşen, sıkıntı ve çile çekerek yapılacağı kanaatinden uzak biri model ile serbestlik ruhu içerisinde yapılacağı kanaati verilmeli
EZBERİ KORUMA
a)Ezberi koruma ve devam ettirme çabası her vesile ile anlatılmalı ( Hafızın her an ezber okuyacak kadar hazır olması gereği)
b)Kalıcı olması için ezberleyince hemen bırakmak yerine çokça tekrar yapılmalı
c)Ham veya çiğ olarak tabir edilen ilk ezberleme tamamlandıktan sonra ilk olarak bir has tekrar yapılarak ezber sağlamlaştırılmalı; ardından hatalı ezberlenen yerler varsa onlara ağırlık verilerek bir tekrar da öyle yapılmalı; daha da kuvvet kazanması için düzeltilmiş bir şekilde yine bir cüzle tekrar yapılmalı, sonrasında hafızın yapabileceği kadar çok sayıda cüz dinlemeye geçilmeli.
d)Hafızlık sonrasında ezberin kalıcılığı için bölüm planı cüzler halinde olmalıdır. Çünkü bu şekilde akılda daha kolay kalacaktır ( Sure veya değişik bölümler halinde olması biraz daha zor olacaktır)
e)Hafızlık tamamlandıktan sonra unutmamak için tedbir alınmalı
aa)Hafızla diyalog sürdürülerek gerektiği zamanlarda ezber mukabele okuması ve görevlendirilmesi dikkate alınmalı
bb)Böyle bir durum olmasa dahi hafız hıfzının büyük bir nimet ve büyük bir çaba sonucu bunu elde ettiğini bilerek koruma bilincine sahip olmalı
cc)Belgesini alan ve din hizmetleri alanında çalışanlar da hıfzlarını koruma zaruretine inanmalı
g)Hafızlığı unutmamak için namazlarda zammı sure olarak Kur’an ‘dan okunması hatırlatılmalı
3. ÖĞRETMEN ÖĞRENCİ İLİŞKİLERİ
a)Öğretici öncelikle mesleğe hazır olmalı, mesleği severek benimseyerek yapmalı
b)Öğretici temsilde, sabırda, olgunlukta, hoşgörüde, ahlâkta, edepte, giyim-kuşamda, çok iyi bir kişilik sergilemeli.
c)Öğretici konuşma ve vücut dilini çok iyi kullanmalı
d)Öğretici, öğrenci hakkında empati yolunu kullanmalı
e)Okumağa gelen her öğrencinin bir şeyler almak için geldiği unutulmamalı, Öğrenci emanet kabul edilerek harcanan zaman çok iyi değerlendirilmeli
f)Her öğrencinin kendi kapasitesine göre dersi algılayabileceği fikri verilmeli, ve bu istikamette de öğrenciden sonuç beklenmeli
g)Her yaştaki öğrencinin ilgi ye motivasyona ihtiyaç duyduğu dikkate alınmalı, yapabildikleriyle taktir edilmeli,
h)Öğrenciye, okuma arzusu yanında sonuca ulaşmanın gayrete bağlı olduğu anlatılmalı
i)Öğrenciyi kendi kabiliyetiyle tanımalı, her birerlerinin özellikleri bilinerek ona göre davranılmalı
j)Öğretici öğrenciye karşı sevecen, samimi ,candan davranarak güven vermeli
k)Öğrenciler yaş ve kabiliyetlerine göre gruplandırılmalı, rahatça ders çalışacakları ortam oluşturulmalı
l)Öğretmen çevre, olaylar ve gündem ile ilgili konularda öğrencileri bilgilendirerek onları sosyal hayatın içinde tutabilmeli ( bundan mahrumiyet genelde günlük hayatta çekimser ve utangaç ve kendisine karşı güvensiz olmaya yol açabilir).
4. BİLGİSAYAR DESTEKLİ PROGRAMDA DİKKATE ALINACAK HUSUSLAR
1.Bilgisayarda yer alan konular hakkında bilgi verilmeli
2.Bilgisayarın kullanımı öğretilmeli (en azından okumada kullanabilecek kadar)
3.Toplu çalışma metodu anlatılmalı
4.Aynı dersleri yapanlar grup halinde çalışmalı
5.Ferdî çalışma uygulaması anlatılmalı
5. HAFIZLIK SINAVINA HAZIRLAMA
1.Sınava girecek öğrenci hafızlığını tamamladıktan ve okuyabilecek hale geldikten sonra sınava sokulmalıdır
2.Hafızlığını tamamlayan öğrencileri sınav öncesinde karma dinlemek suretiyle farklı yerlerden okumaya alıştırmak ve kendilerini her hangi bir yerden okumağa cesaretlendirmek
3.Sınav öncesinde öğrencilerin erkek hocaların da bulunduğu bir komisyon huzurunda okumağa alıştırılmaları
6. GENEL BİR HATIRLATMA
Özel durumlarda bayan öğrencilerin Kur’an-ı Kerim’i okuyabilecekleri konusunda öğrenciler bilgilendirilmeli, bu husustaki fetva dikkate alınarak farklı düşünenlere de anlatılmalı.
Özetle sunmağa çalıştığımız bu bilgilerin hem katılımcılar hem de tüm öğretici ve öğrencilere faydalı olması temennisiyle....
Davut KAYA